قاصدک تنها ...

آماده سازى نوجوان براى زندگى در دنياى واقعى
يکى از مهم‌ترين هدف‌هاى تعليم و تربيت در تمام سطوح، چه رسمى و چه غير رسمي، در خانه، مدرسه و جامعه بايد آماده سازى فرد براى زندگى در دنياى واقعى باشد. براى اين منظور بايد فرزند نوجوانتان را با واقعيت‌هاى تاريخي، اجتماعي، اقتصادى و خانوادگى آشنا کنيد و آموزشى به او بدهيد که او را براى زيستن در اين دنيا آماده کند.

الگو پذيرى و همانند سازى
بى شک الگو پذيرى و همانند سازى از مهم‌ترين و اثر بخش‌ترين روش‌هاى يادگيرى و اجتماعى شدن کودک و نوجوان به شمار مى‌رود.

نوجوان از طريق همانند سازى با بزرگترها، ستاره‌هاى هنرى و چهر‌ه‌هاى درخشان علمي، ورزشي، تاريخى و مذهبى ياد مى‌گيرد که چگونه رفتار کند. اگر در اسلام توصيه مى‌شود که مسلمانان سيرهٔ ائمّهٔ معصومين صلوات الله عليهم اجمعين را مطالعه کنند و بدان عمل نمايند. منظور اين است که شيوهٔ رفتار آنها را در زندگيِ عملي، الگو و سرمشق قرار دهند. از اين رو کودک و نوجوان نخست مادر و سپس پدر خود را سرمشق قرار مى‌دهند و بر حسب جنسيت کودک و سن او، تأثير پدر و مادر متفاوت است. بديهى است بطور کلّى دختر با مادر و پسر با پدر همانند سازى مى‌کند. بنابراين فقدان پدر در پسرها، به ويژه فرزندان شاهد، تأثيرهاى نامطلوبى بر شخصيت و سازگارى اجتماعى پسران نوجوان به جا مى‌گذارد.

شايان ذکر است که يکى از علل ناهنجارى‌هاى اجتماعى و بزهکاري، الگوبردارى نادرست است. نوجوان در اين دوره بيش از حد تحت تأثير دوستان و همسالان و افراد با نفوذ است. چنانچه خانه، مدرسه و جامعه ( به ويژه از طريق رسانه‌ها) الگوهاى نادرست در اختيار ايجاد او قرار دهند. فرايند الگو بردارى نوجوان به طريق نامطلوبى صورت خواهد گرفت. گاهى اوقات برادر بزرگتر و يا خواهر بزرگتر در خانواده و يا يک همکلاسى موفق و جسور در مدرسه مى‌تواند براى نوجوان به عنوان يک قهرمان و الگو قلمداد گردد.

امنيت روانى
خانواده مهم‌ترين کانون تأمين کننده نيازهاى جسمانى و روانى فرد است و تمام تلاش پدران و مادران مسؤول و آگاه بايد بر اين اصل مبتنى باشد که فضاى خانه و خانواده سرشار از امنيت، محبت و آرامش باشد. هريک از اعضاى خانوادهٔ شما به ويژه فرزندانتان بايد در خانه احساس امنيت روانى کنند و کانون خانواده را بهترين و امن‌ترين پناهگاه بدانند.

برخورد مثبت و مثبت فکر کردن
هنگامى که با نوجوان روبرو مى‌شويد، سعى کنيد با او برخورد مثبت داشته باشيد، از کلمه‌ها و عبارت‌هاى تشويق‌آميز استفاده کنيد و به دنبال نکات مثبت او باشيد، نه عيب‌جويى و ايراد گرفتن، منظور اين است که رفتارهاى مطلوب فرزندتان را تحسين کنيد و توانايى‌هاى او را مدنظر داشته باشيد و در مقابل از سرزنش کردن و خجالت دادن او پرهيز کنيد. هنگام رويارويى با يک مشکل يا مسأله رفتاري، همواره اين نکته را در نظر داشته باشيد که مسأله در يک طرف و شيوهٔ برخورد با مسأله در طرف ديگر قرار دارد. مفهوم اين جمله اين است که با يک مسأله واحد مى‌توان به طرق گوناگون برخورد کرد و راه حل‌هاى متفاوتى عرضه نمود. بديهى‌ است هر شيوهٔ برخورد، پيامدهاى متفاوتى به دنبال خواهد داشت. يک پدر و يک مادر توانا و دانا کسى است که هنگام بروز يک مسأله، شکيبايى خود را حفظ کند و با متانت برخورد نمايد و عاقلانه به دنبال راه حل برود. چه بسا يک برخورد درست و مثبت با مسألهٔ مورد نظر در يک فضاى صميمانه و محرمانه ( مانند طرح يک سؤال، علت‌شناسى وقوع يک رفتار نامطلوب، توضيح خواستن و تقاضاى اطلاعات) به روشن و حل شدن مسأله منجر مى‌شود.

برقرار ارتباط کلامى و عاطفى
تحقيقات متعدد نشان داده است که ميان اعضاى خانواده هر قدر ارتباط کلامى و عاطفى بيشتر باشد، روابط اعضاى آن خانواده سالم‌تر، با نشاط‌تر و محکم‌تر است. بنابراين توصيه مى‌شود در هر فرصتى که پيش آيد، با فرزندتان صحبت کنيد و با او در يک فضاى محبت آميز، محرمانه و صميمانه ارتباط کلامى و عاطفى برقرار کنيد. براى اين منظور پيشنهاد مى‌شود بطور منظم، هر شب پيش از خواب، در کنار بستر او دقايقى بنشينيد و در خلوت، آرام آرام با او حرف بزنيد و از او بخواهيد که با شما راز و نياز کند، دربارهٔ مدرسه و درس و مشق و دوستانش، دربارهٔ فعاليت‌هاى روزانه‌اش، دربارهٔ نگرانى‌ها، خواست‌ها و علاقه‌هايشان، دربارهٔ احساساتش نسبت به اعضاى خانواده و نظاير آن با شما حرف بزند و درد دل کند. در اين موقعيت، فعالّانه به حرف‌هاى نوجوان گوش کنيد و واکنش‌هاى مناسب نشان دهيد. در ابتداى صحبت به نوجوان آزادى کامل بدهيد تا از هر جا که دلش مى‌خواهد صحبتش را شروع کند. لازم نيست هر چه را که فرزند شما مى‌گويد تفسير کنيد يا حرف‌هاى او را تصحيح نماييد، بلکه او را تشويق کنيد که حرف بزند و در صورت لزوم با او هم احساسى و هم دردى کنيد.

همچنين در اين موقعيت از نوجوان بخواهيد که رفتارهاى روزانهٔ خود را مورد بررسى و ارزيابى قرار دهد. ابتدا رفتارهاى مطلوب و درست و سپس رفتارهاى نامطلوب و نادرستِ او را با هم بررسى کنيد. در ضمنِ صحبت، از او دربارهٔ علل بروز رفتارهايش و دلايل درستى يا نادرستى آنها سؤال کنيد تا به اين ترتيب، نوجوان به علل بروز رفتارهايش پى ببرد و در نتيجه در او رشد فکرى و خود آگاهى ايجاد شود.

پذيرش و احترام
محترم شمردن نوجوان، احترام به حقوق او، توجه به نيازهاى همه جانبهٔ او و پذيرش او همان‌طور که هست، از مهم‌ترين اصول برقرارى رابطهٔ انسانى است. فرزند يا فرزندان شما بيش از هرچيز وجود شما را مى‌خواهند و حضور شما در خانه براى آنها ارزشمند و حياتى است. با دقت گوش دادن به حرف‌هاى نوجوان، پذيرفتن و تشويق رفتارهاى مطلوب او، فراهم کردن فرصت‌هايى براى ابراز وجود و خودنمايى و عدم تمسخر و سرزنش او از نشانه‌هاى برقرارى يک رابطهٔ انسانى سالم با نوجوان است. نوجوانى که مورد پذيرش قرار مى‌گيرد، احساس خود ارزشمندى و اعتماد به نفس مى‌کند. چنين نوجوانى از زندگى و زنده بودن خود احساس رضايت و شادمانى مى‌نمايد و در نتيجه تصوير واقعى و مثبت از خود به دست مى‌آورد و با اطمينان با همسالان خود رابطه برقرار مى‌کند.

   برای پی بردن به اهمیت و فلسفه عزاداری امام حسین (ع) توجه به چند نکته ضروری است:

1. توجه به فضیلت ها و صفات والای انسان های فرزانه و برجسته و برگزیده.

یکی از محورهایی که در آیات متعددی از قرآن کریم مورد تأکید واقع شده، زنده نگه داشتن یاد و خاطره مردان الهی و شخصیت های فرزانه و برجسته تاریخ، و سرگذشت عبرت آموز آنان است.

در سوره مریم، خداوند می فرماید: «در این کتاب از ابراهیم نیز یاد کن، او بسیار راستگو و پیامبر خدا بود»[1] و سپس برخورد قهر آمیز او را با بت ها و بت پرستان بیان می کند.

در آیه دیگری می فرماید: «در این کتاب از ادریس نیز یاد کن، او بسیار راستگو و پیامبر (بزرگی) بود و ما او را به مقام والایی رساندیم».[2] و در پی آن به پیامبرانی اشاره می کند که مشمول نعمت های خدا قرار گرفتند.

و در سوره دیگری می فرماید: «به خاطر آور بنده ما ایوب را، هنگامی که پروردگارش را خواند (و گفت: پروردگارا) شیطان مرا به رنج و عذاب افکنده است (به او گفتیم) پای خود را بر زمین بکوب، این چشمه آبی خنک برای شستشو و نوشیدن است و خانواده اش را به او بخشیدیم و همانند آن را به آنان افزودیم تا رحمتی از سوی ما باشد و تذکری برای اندیشمندان».[3]

روشن است که در این آیات و مانند آن، به جنبه های شخصی و خانوادگی و کارهای معمولی در زندگی این بزرگان توجه نشده است، بلکه از صلاحیت ها و فضیلت های اخلاقی و برنامه های سازنده آنان سخن به میان آمده است، و این موضوع نمایانگر آن است که یاد و خاطره شخصیت های برجسته و بزگزیده تاریخ بشر باید زنده بماند و صفات و حالات پسندیده آنان مورد توجه باشد. از این رو، می بینیم که امامان معصوم (علیهم السلام) در زنده نگه داشتن یاد و نام شهیدان کربلا، به ویژه سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع)، از شیوه های گوناگونی بهره می گرفتند.

2. امامان بزرگوار شیعه (ع) و شیوه های گوناگون بزرگداشت عزداری امام حسین(ع):

الف) برپایی مجالس سوگواری

یکی از شیوه هایی که امامان (ع) برای زنده نگه داشتن نهضت حسینی به کار گرفته اند، برپایی مجالس سوگواری، گریستن و گریاندن برای مصیبت های جانسوز کربلا و یادآوری آن حادثه در زمان های مناسب است.

امام سجاد (ع) در طول دوران امامتش پیوسته سوگوار قصه عاشورا بود، در این مصیبت آنقدر گریست که از «بکائین» بسیار گریه کنندگان بشمار آمد و لقب گرفت.[4]

علقمه حضرمی نقل می کند که امام باقر (ع) در روز عاشورا برای امام حسین (ع) در خانه اش اقامه عزا می کرد و خود آن حضرت برای جدش می گریست، تقیه نمی کرد و به کسانی که در خانه بودند می فرمود: برای آن حضرت سوگواری کنند و در مصیبت حسین (ع) به یکدیگر تسلیت بگویند.[5]

امام صادق (ع) به داود رقی فرمود: من هرگز آب سرد ننوشیدم جز این که به یاد امام حسین (ع) افتادم.[6]

از حضرت امام رضا (ع) روایت شده است: وقتی ماه محرم می شد، کسی پدرم (امام کاظم (ع)) را خندان نمی دید و اندوه و حزن بر وی غالب می شد تا روز دهم، و چون روز عاشورا فرا می رسید، آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می فرمود: امروز، روزی است که حسین (ع) شهید شده است.[7]

ائمه اطهار (ع) نه تنها خود در عزای سالار شهیدان می گریستند، بلکه همواره مودم را به گریستن بر آن حضرت تشویق و ترغیب می نمودند. در روایتی آمده است: هر کس بر حسین (ع) بگرید، یا (حتی) یک تن را بگریاند، پاداشش بهشت است و هر کس حالت اندوه و گریه به خود بگیرد نیز، پاداشش بهشت است.[8]

تشویق شاعران به مرثیه سرایی، شاعرانی که مصیبت های کربلا را به شعر درآورده و در مجالس و محافل می خواندند، همواره مورد لطف و عنایت ویژه امامان معصوم (ع) قرار می گرفتند، افرادی چون کمیت اسدی، دعبل خزاعی، سید حمیری و …

ب) تشویق و ترغیب به زیارت امام حسین (ع):

بزرگداشت بزرگان و زیارت قبر قهرمانان رسم نیکی بوده است که از دیرباز میان ملت های جهان و امت های گوناگون، مورد توجه بوده و هنوز هم هست. از این میان سید و سالار شهیدان و رهبر آزادگان، امام حسین (ع) آفتابی دیگر و بزرگی بس بهتر و بزرگتر است که باید نام و یادش را به نیکی تمام، بزرگ داشت. سخنان پیشوایان پاک و معصوم (ع) در فضیلت زیارت کربلای حسینی چندان زیاد است که می توان گفت: برگزیدگان خدا در هر فرصت و مناسبتی مردم را به زیارت مرقد نورانی سالار شهیدان (ع) تشویق و ترغیب می کردند، تو گویی این برنامه ای بود که خود را بر آن متعهد می دانستند و این کار گذشته از این که سبب پیوند روحی و فکری مسلمانان با آن امام همام بود، نوعی از مبارزه، بلکه بهترین مبارزه با ستمگران و زورمداران نیز به حساب می آمد، چنان که همیشه چنین بوده و امروز نیز چنین است؛ در باب زیارت آن حضرت، احادیث فراوانی داریم که به یکی از آنها بسنده می کنیم.

امام صادق (ع) فرمود: هر کس می خواهد در روز قیامت بر سر سفره های نور بنشیند به زیارت امام حسین (ع) برود. [9]

3. ویژگی ماه محرم، ماه پیروزی خون بر شمشیر

ماه محرم کتابی است بسیار گرانبها، روز و شب هایش، ساعت ها و لحظه هایش، صفحاتی است از درس معرفت الله و انسانیت و شرافت و عزت و آزادگی، آری، هم چگونه زیستن را به انسان می آموزد و هم چگونه مردن را. حسین (ع)، این گنجینه پر بها با گفتن «هیهات منا الذله» به همه نسل ها و عصرها و به همه زمان ها و زمین ها، پیام داد که هان، ای فرزندان آدم و ای حق طلبان و عدالت خواهان جهان! به پاخیزید و در برابر حکومت های شیطانی و زورگویان و ستمگران سر تسلیم فرود نیاوردید… .

علاوه حسین (ع) در آخرین لحظات عمرش که یکه و تنها در برابر هزاران جلاد تا دندان مسلح قرار داشت با جمله «هل من ناصر ینصرنا…» نصرت و یاری خواست، گویا او از همه انسان های بیدار، از هر نسل و در هر زمان یاری می طلبد، او که ساعات و دقایقی پیش، یاران و عزیزانش را یکی پس از دیگری از دست داده است، او که جنازه جوان دلبندش، حضرت علی اکبر را کشان کشان به خیمه برده و دقایقی قبل، قمر بنی هاشم، برادر وفادار و علمدارش، حضرت عباس(ع) را در خون غلطان دیده، او که دیگر کسی را نداشته و امیدی بر زنده ماندن ندارد و می داند که به زودی با لب تشنه به ملاقات جدش، رسول خدا (ص) خواهد رفت، برای چه کمک می خواهد و از چه کسی نصرت می طلبد؟! او برای نجات خود از مرگ، صدایش را به «هل من ناصر…» بلند نکرده است، بلکه از نسل های آینده نیز یاری می جوید که درخت توحید و یکتاپرستی را که در حال خشکیدن است فراموش نکنند و از خونی که او و یارانش برای آبیاری آن درخت ریختند، پاسداری نمایند، تا نهضت عاشورا جاودانه بماند و خاطره حماسه شهیدان کربلا همیشگی باشد و اسلام را بیمه کند.

4. سوگواری عامل وحدت و رمز موفقیت

هر ملتی برای بقا و موفقیت خویش نیاز به عامل وحدت و اجتماع دارد، بدون شک مهم ترین عامل وحدت در میان پیروان اهل بیت پیامبر (ص) که با کمترین زحمت و هزینه، می تواند توده های میلیونی را گرد یک محور قرار دهد. همین مراسم عزاداری بر سالار شهیدان و یاران با وفای اوست. این عامل می تواند رهایی بخش انسان ها از چنگ استبداد و استعمار باشد. در طول تاریخ جریان سوگواریی بر شهیدان کربلا، زمینه ساز قیام ها و انقلاب های کوچک و بزرگ بوده است، مانند قیام توابین که با یزیدیان جنگیدند، و قیام مختار که اکثر خون آشامان کربلا را به سزای اعمالشان رساند و شکست سختی بر سپاه نیرومند اموی وارد ساخت و … . به طور کلی به گفته برخی از صاحب نظران، بیشتر انقلاب های دنیا از توجه به قیام حماسه سازان کربلا نشأت گرفته است که یک نمونه آشکار آن، آزادسازی شبه قاره هند، از دست استعمار انگلیس بود. گاندی رهبر این انقلاب می گوید: من برای ملت هند چیز تازه ای نیاوردم، فقط نتیجه ای که از مطالعات و تحقیقاتم درباره تاریخ زندگی قهرمان کربلا به دست آورده بودم، ارمغان ملت هند نمودم، اگر بخواهیم ملت هند را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی (ع) پیمود.[10]

نمونه دیگر آن، نقش عظیم حادثه کربلا و عاشورا، در به وجود آمدن انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) است که دنیا را به لرزه افکند. و نمونه اخیر آن، مقاومت حزب الله لبنان که وابسته به مکتب حسین (ع) بودند در برابر اسرائیل و رژیم تا دندان مسلح صهیونیستی است که آنان در برابر قدرت ایمان و فداکاری حزب الله گیج و مبهوت شدند و با شکستی مفتضحانه روبرو گشتند.

امیدواریم ما نیز از ارادتمندان واقعی آستان مقدس اباعبدالله الحسین (ع) و پیروان راستین آن بزرگوار بوده و عنایت وی شامل حال ما گردد.

[1] مریم، 41.
[2] مریم، 56 و 57.
[3] ص، 41-43.
[4] وسائل الشیعة، ج 2، ص 922.
[5] وسائل الشیعة، ج 10، ص 398.
[6] امالی صدوق، ص 142.
[7] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، بخش مربوط به اعمال ماه محرم.
[8] بحارالانوار، ج 24، ص 284.
[9] «من سره ان یکون علی موائد النور یوم القیامة، فلیکن من زوار الحسین بن علی علیهما السلام»کامل الزیارات، ص 135.
[10] نگاهی به زندگی امام حسین (ع)، محمد محمدی اشتهاردی، ص 109.

آدم “صاحب خانه” که داشته باشد، نمی تواند به در و دیوار میخ زیادی بکوبد.
نمی تواند خانه را مال خودش کند
باید اجاره ی خانه اش را هرماه بپردازد . . .
آدم “صاحب کار” که داشته باشد، باید حساب کارش را پس بدهد.
نمی تواند هر ساعتی دلش خواست برود و بیاید
نمی تواند هرطور خواست کار کند . . .

آدم“صاحب زمان” که داشته باشد . . .
باگناه…
با بیخیالی…!
یادمون باشد در برابر ثانیه هامون مسئولیم
باید یک روزی به صاحبش جواب پس بدهیم…
اللهم عجل لولیک الفرج